Kobiety planujące ciążę powinny rozpocząć zażywanie kwasu foliowego już co najmniej sześć tygodni przed planowaną koncepcją.

Witamina ta wykazuje dużą skuteczność w zapobieganiu wadom płodu w szczególności związanych z  rozwojem cewy nerwowej – jak rozszczep kręgosłupa czy anencefalia, ale też niektórym wadom serca i układu moczowego. W tym celu kwas foliowy powinien być stosowany przynajmniej do 12 tygodnia ciąży a najlepiej do 16. Ryzyko wad cewy nerwowej zmniejsza się nawet o 75%.

Dawka podstawowa to 0,4 mg(czyli 400 mikrogramów) dziennie. U kobiet otyłych, leczonych z powodu padaczki oraz tych które w przeszłości urodziły dziecko z wadą cewy nerwowej zaleca się dawkę 4,0 mg/dobę czyli dziesięciokrotnie większą.

Niektóre kobiety mają zmniejszoną aktywność 5-metylo-hydroksyfolianowej, wówczas powinno się zastosować metabolit kwasu foliowego jakim jest jego sól wapniowa czyli metformina. Można stosować łącznie oba warianty kwasu foliowego zapewniając właściwy poziom tej witaminy.

Podstawowe znaczenie przy planowaniu ciąży są właściwe zachowania prozdrowotne obojga partnerów jak zaprzestanie palenia tytoniu, używania alkoholu czy środków odurzających. Wysiłek fizyczny w postaci ćwiczeń poprawią stan układu krążenia i ruchu oraz masę ciała.

Przed planowaną ciążą należałoby sprawdzić stan odporności na zakażenia bakteryjne i wirusowe wykonując badania na obecność antygenów i przeciwciał, szczepienie powinno się wykonywać w przypadku braku odporności na różyczkę, świnkę, ospę wietrzną czy żółtaczkę czyli WZW typu B.

Szczepienia lepiej jest wykonać przed ciążą a szczepionki zawierające żywe wirusy są przeciwwskazane w okresie ciąży. Bardzo ważne jest coroczne szczepienie przeciw grypie gdyż kobiety w czasie ciąży należą do grupy ryzyka osób o ciężkim przebiegu choroby. Powinno się również uwzględnić szczepienia przeciwko tężcowi, błonicy i krztuścowi (w czasie ciąży stosowana jest postać bezkomórkowa). Poza tym sprawdzić przeciwciała przeciw toksoplazmie, cytomegalii, parwowirusowi B19.

W przypadku kontaktu z wirusem Zika, partnerzy mogą planować ciążę po upływie 6 miesięcy od ustąpienia objawów zakażenia.

W okresie przed koncepcyjnym warto warto wykonać kilka pomiarów ciśnienia krwi o różnych porach dnia, wykonać podstawowe badania krwi jak morfologia, poziom białka, kreatyniny i jonogram. W razie nieprawidłowości rozpocząć dalszą diagnostykę i ew. leczenie. Bardzo ważne jest oznaczenie poziomu cukru we krwi szczególnie u osób z otyłością gdyż osoby te bardziej narażone są na wystąpienie cukrzycy, w tym cukrzycy ciążowej. U osób z cukrzycą należy dążyć do ustabilizowania prawidłowych wartości glikemii i uzyskanie poziomu glikolizowanej hemoglobiny HbA1c w granicach 6,5%.

 

Zapotrzebowanie na jod również wzrasta w czasie ciąży a jego zbyt mała ilość może wiązać się z niedorozwojom umysłowym dzieci. W obszarach z niedoborami jodu zaleca się substytucję tego pierwiastka w ilości ok. 200 pikogramów na dobę.

W diecie nie powinno zabraknąć kwasów tłuszczowych wielonienasyconych zawartych np w tłustych morskich rybach. Ze względu na zanieczyszczenia środowiska, ryby mogą zawierać szkodliwe związki jak np rtęć, zaleca się nie więcej jak dwa posiłki rybne ta tydzień.

Duże znaczenie dla poprawy stanu układu odpornościowego, dojrzewania pęcherzyków jajnikowych i owulacji oraz insulino wrażliwości ma właściwy poziom witaminy D3. W sytuacji niedoboru zaleca się jej stosowanie w ilości 2000 j.m. na dobę.

Kobiety planujące ciążę powinny omówić dalsze stosowanie dotychczas przyjmowanych leków z lekarzem gdyż mogą one być przeciwwskazane w ciąży ze względu na możliwy szkodliwy wpływ na rozwijający się płód. Należą do nich statyny (stosowane w leczeniu dyslipidemii) warfaryna (doustny lek przeciwzakrzepowy), niektóre leki związane z nadciśnieniem czy cukrzycą. Konieczne jest również weryfikacja leków przeciwpadaczkowych – zmiana na pojedynczy i bezpieczniejszy lek dla płodu. Leki psychotropowe, szczególnie lit.

Inne leki jak inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny ( z wyjątkiem paroksetyny która może wpłynąć na wzrost ryzyka wady serca płodu) są bezpieczniejsze ale ich stosowanie trzeba skonsultować z lekarzem.

Przed planowaną ciążą powinno się dążyć do prawidłowej masy ciała – zarówno niedowaga jak i nadwaga mogą przyczynić się do niepomyślnego przebiegu ciąży. Nadwaga i otyłość mogą przyczynić się do rozwoju cukrzycy ciążowej nadciśnienia czy żylnej choroby zakrzepowej. U płodu może wystąpić makrosomia ( czyli zbyt szybki wzrost masy ciała płodu w stosunku do wieku ciążowego, z powikłaniami zdrowotnymi w przyszłości). Częściej też występują porody przedwczesna oraz zabiegowe.

Ciąża to nie jest dobry czas na odchudzanie.

 

Wzrost masy ciała jest dopuszczalny, ale w zależności od wskaźnika masy ciała (BMI) przed ciążą.. U kobiet z nadwagą powinien mieścić się pomiędzy 5 – 11 kg, u otyłych od 5 – 9 kg. W przypadku prawidłowej masy ciała przed ciążą wzrost masy może mieścić się w granicach 11 – 16 kg a u osób z niedowagą nawet 13 – 18 kg. Wiąże się to ze zwiększonym zapotrzebowaniem energetycznym u ciężarnych o ok. 15%. W zależności od masy ciała przed ciążą oraz wysiłku fizycznego w trakcie  ciąży. Przyrost masy ciała w pierwszym trymestrze wynosi zwykle od 1,5 – 3 kg, w kolejnych trymestrach powinno wzrastać zwykle od 0,25 do 0,5 kg na tydzień.

Żywienie w czasie przed koncepcyjnym powinno uwzględnić większe zapotrzebowanie na żelazo. W czasie ciąży  zawartość wapnia w diecie to 1200 mg/dzień.

Kobiety na diecie wegetariańskiej/wegańskiej czy z zaburzeniami wchłaniania żelaza lub u których występowały obfite miesiączki powinny przyjmować żelazo – ok.18 mg/dobę. Substytucja żelaza nie jest wskazana we wczesnej ciąży z powodu możliwego negatywnego wpływu na rozwój płodu. W sytuacji niedoboru żelaza substytucja jest zalecana po 8 tygodniu ciąży.

Nie należy zapomnieć o badaniach dotyczących chorób przenoszonych drogą płciową oraz badania cytologicznego szyjki macicy.

   W okresie planowania ciąży warto skonsultować się z lekarzem w celu mówienia prozdrowotnych zachowań partnerów, jak ograniczyć czynniki ryzyka i zagrożenia które można zminimalizować. Szczególnie konsultacji wymagają kobiety leczące się z powodu przewlekłych schorzeń na podłożu autoimmunologicznym jak na przykład toczeń zapalny układowy, czy choroby zapalne jelit.

Podobnie inne schorzenia jak padaczka, cukrzyca, nadciśnienie, choroby nerek, tarczycy czy układu krążenia mają wpływ na rozwój ciąży a ciąża wpływa na przebieg choroby i możliwości stosowania leków. Dlatego te osoby powinny wykonać konsultację kilka miesięcy przed planowaną ciążą.